نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روان‌شناسی دانشگاه خلیج فارس

2 استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

3 استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه گیلان

چکیده

هدف اصلی این مطالعه
بررسی تأثیر نوروفیدبک در افزایش عملکرد هوشی و توجه کودکان مبتلابه نارساخوانی می‌باشد.
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانش‌آموزان پسر نارساخوان مراجعه‌کننده به مرکز
ویژه ناتوانی‌های یادگیری در شهرستان اردبیل در سال 1389 تشکیل می‌داد که تعداد 31
نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس از بین آن‌ها انتخاب شدند. ماهیت موضوع و اهداف
مطالعه ایجاب می‌کرد که از روش آزمایشی و طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه
پلاسیبو استفاده شود. ابزارهای مورداستفاده در این پژوهش شامل دستگاه نوروفیدبک (
NFT
مقیاس ارزیابی
ADHD وندربیلت (فرم والدین)، آزمون عملکرد پیوسته
(
CPT)، آزمون اختلال در خواندن، مقیاس تجدیدنظر
شده هوش وکسلر کودکان و پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد. نتایج تحلیل واریانس
چندمتغیرهبهبودیمعنی‌داریرادر آزمون هوشی وکسلر درپس‌آزمون
و پیگیری دوماهه در گروه نوروفیدبک واقعی در مقایسه با گروه نوروفیدبک کاذب نشان
داد. همچنین نتایج نشان‌دهنده بهبودیمعنی‌داریدر
زیر مقیاس‌های آزمون عملکرد پیوسته یعنی پاسخ‌های صحیح، خطای حذف و خطای ارائه در
پس‌آزمون و پیگیری دوماهه در گروه نوروفیدبک واقعی در
مقایسه با گروه نوروفیدبک کاذب
بود.
نتایج این پژوهش حاکی از کارآیی نوروفیدبک و پایداری آن به‌عنوان یک شیوه اثربخش
در کاهش مشکلات توجه و افزایش عملکرد هوشی دانش‌آموزان مبتلابه نارساخوانی در
مقایسه با گروه پلاسیبو است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of neurofeedback increasing intellectual functioning and attention of children with dyslexia

نویسندگان [English]

  • S. Rajabi 1
  • M. Narimani 2
  • A. Abolghasemi 3

1

2

3

چکیده [English]

The main purpose of this study was investigating the efficacy of neurofeedback on intellectual functioning and attention of children with dyslexia. The study population included all male dyslexia students, referred to a learning disability center in Ardebil in 1389. From these, 31 person agreed to participate in this study. Tools used in this study were neurofeedback System (NFT), Vanderbilt ADHD Rating Scale (parent form), Continuous Performance Test (CPT), Impaired Reading Test, Wechsler Intelligence Scale for Children, Revised, and a researcher-made questionnaire. Multivariate analysis of variance showed a significant improvement in the Wechsler post-test, and the two-month follow-up, in real neurofeedback group, compared to mock neurofeedback group. The results also indicated a significant improvement in post-test and follow-up of Continuous Performance Test (i.e. correct responses, error elimination and error present). The results of this study suggested that neurofeedback is an effective and sustainable method to reduce attention problems and increase intelligence of students with dyslexia, compared to the placebo group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • neurofeedback
  • dyslexia
  • delta and theta biofeedback
  • intelligence
  • attention
فارسی
اشتاین برگ، مارک و سیگفرید، اتمر (2004). نوروفیدبک افقی تازه به درمان کم توجهی/بیش فعالی. ترجمه رضا رستمی و علی نیلوفری (1387). تهران: انتشارات تبلور.
بخشایش، علیرضا، ایسر، گونتر، ویشکن، آنه (1389). میزان تأثیر بیوفیدبک EEG در درمان کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و کمبودتوجه. پژوهشهای روانشناختی، 13 ( 1)، 29-7.
بهراد، بهنام (1384). فراتحلیل شیوع ناتوانی‌های یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی ایران. پژوهش در حیطه‌‌ی کودکان استثنایی، 4، 436-417.
شفیعی، بیژن، توکل، سمیرا، علی‌نیا، لیلا، مراثی، محمدرضا، صداقتی، لیلا و فروغی، رقیه (1387). طراحی و ساخت آزمون غربالگری تشخیص اختلال در خواندن در پایه‌های اول تا پنجم دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در شهر اصفهان. شنوایی سنجی، 17 (2)، 60-53.
شهیم، سیما (1373). کاربرد مقیاس هوش وکسلر کودکان در ایران. مجله پژوهشهای روان‌شناختی، 1 (3 و 4)، 5-15.
قلی‌زاده، زلیخا، باباپور، جلیل، رستمی، رضا، بیرامی، منصور و پورشریفی، حمید (1389). اثربخشی نوروفیدبک بر حافظه بینایی. مجله علوم رفتاری، 4 (4)، 285-289.
مارنات، گ. (1992). راهنمای سنجش روانی. ترجمه: حسین پاشا شریفی و محمدرضا نیکخو (1382). تهران: انتشارات رشد.
نریمانی، محمد و رجبی، سوران (1384). بررسی شیوع و علل اختلالات یادگیری در دانش‌آموزان دوره‌‌ی ابتدایی استان اردبیل. مجلهپژوهشدرحیطه‌‌یکودکاناستثنایی، 3، 252-231.
هادیان‌فرد، حبیب، نجاریان، بهمن، شکرکن، حسین، مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز (1379). تهیه و ساخت فرم فارسی آزمون عملکرد پیوسته. مجله روان‌شناسی، 4 (4) (پیاپی 16)، 388-404.
یعقوبی، حمید، جزایری، علیرضا، خوشابی، کتایون، دولتشاهی، بهروز، نیکنام، زهرا (1386). تعیین اثربخشی نوروفیدبک بر عملکرد هوشی کودکان مبتلابه اختلال بیش‌فعالی/ نقص توجه. فصلنامه توانبخشی، 8 (2)، 46-52.
 
لاتین
Alqahtani, M. (2010). The comorbidity of ADHD in the general population of Saudi Arabian school-age children. Journal of Attention Disorders, 14 (1), 25-30.
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders., 4th ed, Text Revision, (DSM-IV-TR). Washington DC: American Psychiatric Association.
Arns, M., Peters, S., Bretler, R., & Verhoeven, L. (2007). Different brain activation patterns in dyslexic children: evidence from EEG power and coherence patterns for the double-deficit theory of dyslexia. Journal of Integrative Neuroscience, 6 (1), 175–190.
Bakhshayesh, A. R., Esser, G., Wyschkon, A., & Ihle, W. (2008). Die Wirksamkeit von EEG-Biofeedback bei der Behandlung von Aufmerksamkeitsdefizit-Hyperaktivitätsstörungen, 26th Symposium of the German Society of Psychology (Section: Clinical Psychology and Psychotherapy), Abstract Band, Potsdam, Germany, 102.
Bakhshayesh, A. R., Schneider, A., Wyschkon, A., Esser, G., & Ihle, W. (2007). Effectiveness of neurofeedback therapy in the treatment of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), V World Congress of Behavioural & Cognitive Therapies, Abstract Band, Barcelona, Spain. 33.
Becerra, J., Fernández, T., Harmony, T., Caballero, M. I., García, F., @ Fernández-Bouzas, E., Santiago-Rodríguez & R. A. Prado-Alcalá (2006). Follow-up study of learning-disabled children treated with Neurofeedback or placebo. Journal of Clinical EEG & Neuroscience, 37 (3), 198-203.
Bohm, B., Smedler, A. C., & Forssberg, H. (2004).  Baltimore, MD: Brookes. Impulse control, working memory and other executive functions in preterm children when starting school. Acta peadiatrica, 93, 1363-1371.
Brown, T. E. (1996). Brown attention deficit disorder scales for adolescents and adults. San Antonio, TX: The Psychological Corporation.
Chabot, R. A., DiMichele, F., Prichep, L., & John, E. R. (2001). The clinical role of computerized EEG in the evaluation and treatment of learning and attention disorders in children and adolescents. Journal of Clinical Neuropsychiatry, 13, 171-186.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison (2001). Research method in education, Rutledge Flamer. ISBN: 0415368782, 9780415368780.
Demos, J. N. (2005). Getting started with neurofeedback. Norton &
company, New york, London. Fahrion, S. L., Walters, E. D., Coyne, L., & Allen, T. (1992). Alteration in EEG amplitude, personality factorsand brain electrical maping after alpha-thetatraining: A controlled case study of an alcoholic recovery.
DuPaul, G. J., McGoey, K. E., Eckert, T. L., & VanBrakle, J. (2001). Preschool children with attention-deficit/hyperactivity disorder: Impairments in behavioral, social, and school functioning. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 40 (5), 508-515.
Faraone, S. V., Biederman, J. L., Monuteaux, M. C. & Seidman, L. J. (2001). A psychometric measure of learning disability predicts educational failure four archive of SID years later in boy with ADHD. Journal of Attention Disorder. 4, 220-230.
Fernández, T., Harmony, T., Silva-Pereyra, J., Fernández- Bouzas, A., Gersenowies, J., & Galán, L., et al. (2000). Specific EEG frequencies at specific brain areas and performance. Neuro Report., 11: 2663-2668.
Fernandez, T., Herrera, W., Harmony, T., Diaz-Comas, L., Santiago, E., Sanchez, L., Bosch, J., Fernandez-Bouzas, A., Otero, G., Ricardo- Garcell, J., Barraza, C., Aubert, E., Galan, L., & Valdes, P. (2003). EEG and behavioral changes following neurofeedback treatment in learning disabled children. Clinical Electroencephalography, 34 (3), 145–150.
Fernandez, T., Harmony, T., Fernandez-Bouzas, A., Diaz-Comas, L., Prado-Alcala, R. A., Valdes-Sosa, P., Otero, G., Bosch, J., Galan, L., Santiago-Rodriguez, Aubert, E., & Garcia-Martinez, F. (2007). Changes in EEG current sources induced by neurofeedback in learning disabled children. An Exploratory Study. Appl Psychophysiol Biofeedback, 32, 169–183.
Gaddes, WH., & Edgell, D. (1994). Learning disabilities and brain function. New York: Springer-Verlag.
Gasser, T., Rousson, V., Scheiter, & Gasser, U. (2003). EEG power and coherence in children with educational problems. Clin Neurophysiol, 20, 273-282.
Gunkelman, J. D., & Johnstone, J. (2005). Neurofeedback and the brain. Journal of Adult Development, 12, 2/3.
Hammond, D. C. (2005). Neurofeedback treatment of depression and anxiety. Journal of Adult Development, 12 (2), 131-138.
Harmony, T., Hinojosa, G., Marosi, E., Becquer, J., Fernández-Harmony, T., Rodríguez, M., Reyes, A., & Rocha, C. (1990). Correlation between EE spectral parameters and an educational evaluation. Int J Neurosci, 54, 147-155.
John, E. R., Prichep, L., Ahn, H., Easton, P., Friedman, J., & Kaye, H.
(1983). Neurometric evaluation of cognitive dysfunctions and neurological disorders in children. Progress in Neurobiology, 21, 239–290.
Kaiser, D. A., & Othmer, S. (2000). Effect of neurofeedback on variables of attention in a large multicentertrial. Journal of Neurotherapy, 4 (1), 5-28.
Lawrence, J. T. (2002). Neurofeedback and your brain: A beginners manual. Faculty, NYU medical center & brain research lab, New York.
Leins, U., Hinterberger, T., Kaller, S., Schober, F., Weber, C., & Strehl, U. (2006). Neurofeedback der langsamen kortikalen Potenziale und derTheta/Beta- Aktivität für Kinder mit einer ADHS: ein kontrollierter.
Lerner, J. W. (2003). Learning disabilities: Theories, diagnosis, and teaching strategies (9th ed.). Boston: MA: Houghton Mifflin.
Lubar, J. F., Swartwood, M. O., Swartwood, J. N., & Odonnell, P. H. (1995). Evaluation of the effectiveness of E.E.G. neurofeedback training for ADHD in a clinical setting as measured by changes in TOVA scores, behavioral ratings, and WISC-R performance. Biofeedback and self-Regulation 20, 211-218.
Marinus, H. M., Breteler, M. A., Sylvia, P., Ine, G., & Ludo., V. (2009). Improvements in spelling after QEEG-based neurofeedback in dyslexia: A randomized controlled treatment study. Apply Psychophysiol Biofeedback, DOI10.1007/s10484-009-9105-2
National Joint Committee on Learning Disabilities (2005). Responsiveness to intervention and learning disabilities. Learning Disabilities Quarterly, 28, 249–260. Retrieved from www.ldonline.org.
National Joint Committee on Learning Disabilities. (2007, June). The documentation disconnect for students with learning disabilities: Improving access to postsecondary disability services. Available at www.ldonline.org/njcld.
Orlando, P. C., & Rivera, R. O. (2004). Neurofeedback for elementary students with identified learning problems. Journal of Neurotherapy, 8 (2), 5–19.
Penolazzi, B., Spironelli, CH., & Angrilli, A. (2008). Delta EEG activity as a marker of dysfunctional linguistic processing in developmental dyslexia. Psychophysiology, 45, 1025–1033. Wiley Periodicals, Inc. Printed in the USA.
Rossiter, T. (2004). The Effectiveness of neurofeedback and stimulant drugs in treating AD/HD. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 29 (2).
Sadock, B. J., Sadock, V. A. (2007). Kaplan & Sadock’s synopsis of psychiatry behavioral sciences. 10th. Ed.
Scott, W. C., Kaiser, D., Othmer, S., & Sideroff, S. I. (2005). Effects of an EEG biofeedback protocol on amixed substance abusing population. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 31, 455-469.
Seidman, L. J. (2006). Neuropsychological functioning Archive of SID in people with ADHD across the lifespan.  ClinicalPsychology Review, 26, 466–485.
Sterman, M. B., & Egner, T. (2006). Foundation and practice of neurofeedback for the treatment of epilepsy. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 31, 21-35.
Swanson, L. H., & Jerman, O. (2007). The influence of working memory on reading growth in subgroups of  children with reading disabilities. Journal ofExperimental Cild Psychology, 96 (4), 249-283.
Swanson, L. H., Saez, L., & Gerber, M. (2006). Growth in literacy and cognition in bilingual children at Risk or not at risk for reading disabilities.  Journal ofEducational Psychology, 98 (2), 247-250.
Tansey, M. A. (1991). Wechsler’s (WISC-R) changes following treatment of learning disabilities via EEG biofeedback training in a private setting. Australian Journal of Psychology, 43, 147-153
Taroyan, N. A., Nicolson, R. I., & Fawcett, A. J. (2007). "Behavioral and neurophysiological correlates of dyslexia in the continuous performance task. Clinical Neurophysiology, 118, (4), 845-855.
Thatcher, RW. (1998). Normative EEG databases and EEG biofeedback. J Neurother, 2, 8-39.
Vernon, D., Egner, T., & Cooper, N. (2003). The effect of training distinctneurofeedback protocols on aspects of cognitive performance. International Journal of Psychophysiology. 47, 75-85.
Walker, J. E., & Norman, C. A. (2006). The neurophysiology of dyslexia: A selective review with implications for neurofeedback remediation and results of treatment in twelve consecutive patients. Journal of Neurotherapy, 10, 45–55.
Wolraich, M. L., Lambert, E. W., Baumgaertel, A., Garcia-Tornel, S., Feurer, I. D., Bickman, L., & et al. (1998). Teachers’ screening for attention deficit/ hyperactivity disorder: Comparing multinational samples on teacher ratings of ADHD. Journal of Abnormal Child Psychology, 31, 445– 455.
Wolraich, M., lambert, W., Doffing, M., Bickman, L., Simmons, T., & Worley, K. (2003). Psychometric properties of the Vanderbilt ADHD diagnostic parent rating scale in a referred population. Journal of Pediatric Psychology, 28, 559-568.
Zoefel, B., Huster, R. J., & Herrmann, CH. S. )2011). Neurofeedback training of the upper alpha frequency band in EEG improves cognitive performance. NeuroImage, 54 (2), 1427-143.