نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استادیار گروه روان‌شناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

3 دانشیار گروه روان‌شناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

4 استاد گروه روان‌شناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

5 استاد گروه تغذیه، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور

چکیده

هدف از پژوهش حاضر مطالعه‌ی تأثیر روش درمانی عقلانی- هیجانی رفتاری بر نمایه توده بدن، خودکارآمدی وزن و تصویر بدن در  وجوانان دختر 18-14 سال دارای اضافه‌وزن شهر اهواز بود. بدین منظور با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس و از طریق فراخوان عمومی و پس از ارزیابی‌های اولیه و تشخیص داشتن اضافه‌وزن توسط متخصص تغذیه 36 نفر انتخاب و در
سه گروه آزمایش، پلاسیبو و فهرست انتظار به صورت تصادفی قرار گرفتند. گروه آزمایش در 12 جلسه 90 دقیقه‌ای شرکت کردند و علاوه بر دریافت برنامه رژیم غذایی و وزن‌کشی هفتگی، مداخله
‌ی روان‌شناختی نیز دریافت کردند. گروه پلاسیبو به تعداد جلسات گروه آزمایش در جلسات جداگانه شرکت کردند و علاوه بر دریافت برنامه رژیم غذایی و وزن‌کشی هفتگی، هر هفته نیز گزارش فرم‌های پایش خود را ارائه می‌دادند. اما گروه فهرست انتظار هیچ‌گونه پایش و مداخله‌ای دریافت نکردند. هر سه گروه در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری پرسشنامه‌های مربوط به متغیرهای پژوهش را تکمیل کردند. تحلیل داده‌ها با روش تجزیه‌وتحلیل کوواریانس در سطح معنی‌داری (05/0p<) نشان داد که در مرحله پس‌آزمون از نظر نمایه توده بدن بین گروه آزمایش و پلاسیبو با فهرست انتظار تفاوت معنی‌دار بود، اما بین گروه آزمایش و پلاسیبو در مرحله پس‌آزمون تفاوت معنی‌دار نبود. ولی در مرحله پیگیری تفاوت معنی‌دار بود. یعنی این که هر دو گروه در مرحله پس‌آزمون کاهش وزن داشتند ولی در مرحله پیگیری دو ماه و نیم‌گروه آزمایش وزن کاهش‌یافته خود را حفظ نمودند در حالی که گروه پلاسیبو بازگشت وزن داشتند. همچنین نتایج نشان داد که این درمان منجر به افزایش خودکارآمدی وزن و کاهش نارضایتی از تصویر بدن در گروه آزمایش در مرحله پس‌آزمون و پیگیری گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effects of rational-emotive behavior therapy on body mass index, weight self- efficacy, and body image among overweight teenage girls

نویسندگان [English]

  • F. Kalantari 1
  • I. Davoodi 2
  • S. Bassaknejad 3
  • M. Mehrabizadeh Honarmand 4
  • M. Karandish 5

1 PhD Psychology Student, College of Education, Dep of Psychology, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Assistant Professorof Psychology, College of Education, Dep of Psychology, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran

3 Associate Professor of Psychology, College of Education, Dep of Psychology, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran

4 Professor of Psychology, College of Education, Dep of Psychology, Shahid Chamran university of Ahvaz, Ahvaz, Iran

5 Professor of Nutrition, College of Paramedical Sciences, Dep of Nutrition, Jundishpur University of Medical Sciences, Ahvaz, Iran

چکیده [English]


 
This study aimed at investigating the effect of rational-emotive behavior therapy method on body mass index, weight self-efficacy, and body image among 14-18 year-old overweight teenage girls in Ahvaz. For this purpose, through public announcement and using available sampling method, 36 overweight persons were selected and randomly assigned to 3 groups, namely, the experiment, placebo, and waiting list. Subjects of the experiment group participated in twelve sessions (90 minutes each). Beside a diet and weekly weighting, they received psychological intervention. In placebo group, subjects also took part in twelve separate sessions. In addition to a dietary program and weekly weighing, they delivered their monitoring report forms weekly. The waiting list subjects received neither monitoring nor intervention. Data analysis, using covariance analysis, regarding body mass index, showed that there were meaningful differences in waiting list and experimental groups compared to placebo group. However, in post-test stage, the difference between experimental and placebo groups was not meaningful, but at the follow-up stage, the difference was significant. In other words, the two groups lost weight at the post-test stage, but, ten weeks later the placebo group re-gained weight, while the experimental group did not change. The results also showed that this therapeutic method resulted in an increase in weight self-efficacy and a decrease in dissatisfaction of body image in experiment group, at both the post-test and follow-up stages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rational-emotive behavior therapy
  • body mass index
  • weight self-efficacy
  • body image
  • overweight
اسدی نوقابی، فریبا (1387). بررسی شیوع چاقی و اضافه‌وزن در کودکان سن مدرسه شهرستان بندرعباس. مجله پزشکی هرمزگان، سال پانزدهم، شماره 3، 226-218.
الیس، آلبرت، آبرامس، مایکل و دنگلجی، لیدیا (1385). هنر و علم عاقلانه خوردن. ترجمه: مهرداد فیروزبخت، تهران: نشر رسا.
بساک‌نژاد، سودابه و غفاری، مجید (1386). رابطه بین ترس از بدریختی بدنی و اختلالات روان‌شناختی در دانشجویان، مجله علوم رفتاری، دوره 1، شماره 2، 179-187.
بساک‌نژاد، سودابه، مهرابی‌زاده‌هنرمند، مهناز، حسنی، محدثه و نرگسی، فریده (1391). اثربخشی روایت درمانی گروهی بر نگرانی از بدریختی بدنی در دانشجویان دختر. فصلنامه علمی پژوهشی روانشناسی سلامت، 2، 5-11.
شاکری، معصومه، مجتهدی، سیدیوسف، ناصریان، جواد و مرادخانی، مریم (1391). بررسی برخی عوامل مؤثر بر چاقی در نوجوانان دختر مدارس راهنمایی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجلهدانشکدهپیراپزشکیدانشگاهعلومپزشکی تهران پیاوردسلامت، دوره 6 شماره 5، 411-403.
صادقی، خیراله، غرایی، بنفشه، فتی، لادن و مظهری، سیدضیاءالدین (1389). اثربخشی رفتاردرمانی شناختی در درمان مبتلایان به چاقی. مجلهروانپزشکیوروانشناسیبالینی ایران، سال شانزدهم، شماره 2، صفحه 117-107
عمیدی مظاهری، مریم و حسینی، محسن (1389). شیوع اضافه‌وزن و چاقی در دختران دبیرستانی شهر اصفهان. مجله تحقیقات نظام سلامت، شماره 1، دوره 6.
کلیشادی، رویا، هاشمی‌پور، مهین، صراف‌زادگان، فضال، صدری، غلامحسین، انصاری، رضوان و علیخاصی، حسن (1380). فراوانی اضافه‌وزن و چاقی در نوجوانان و ارتباط آن با عوامل محیطی. مجلهدانشکدهپزشکی تهران، سال 61، شماره 4، 273-260.
مکّیان، سمیه سادات، اسکندری، حسین، برجعلی، احمد و قدسی، دل آرام (1389). مقایسه تأثیر روایت درمانی و رژیم درمانی بر شاخص تصویر بدن زنان مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی. مجلهپژوهشیدانشگاهعلومپزشکیشهیدبهشتی، سال پانزدهم، شماره 5، 232-225.
نویدیان، علی، کرمان ساروی، فتیحه و ایمانی، محمود (1391). رابطه‌ی خودکارآمدی سبک زندگی مربوط به کنترل وزن با اضافه‌وزن و چاقی. مجله‌ی غدددرونریزومتابولیسم ایران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، دوره‌ی چهاردهم، شماره‌ی ۶، ۵۶۳ – ۵۵۶.
نویدیان، علی، عابدی، محمدرضا، باغبان، ایران، فاتحی‌زاده، مریم‌السادات و پورشریفی، حمید (1388). اثربخشی مصاحبه انگیزشی بر خودکارآمدی مربوط به وزن در مردان دارای اضافه‌وزن. مجله علوم رفتاری، دوره 4، شماره 2.
Cash, T. F. (1990). The psychology of physical appearance Aesthetics, attributes, and images In T. F. Cash & T. Pruzinsky (Eds.). Body images: Development, deviance, and change (51-79). New York: Guilford Press.
Bas, M., & Donmez, S. (2009). Self-efficacy and restrained eating in relation to weight loss among overweight men and women in Turkey. Appetite, 52, 209-16.
Bergeron, P., & Derek, M. A. (2007). The Relationship Between image Dissatisfaction and Psychological Health: An Exploration of Body image in young adult men. Unpublished master's thesis southern Ohio State University.
Brennan, L., Walkley, J., Fraser, S. F., Greenway, K., & Wilks, R. (2007). Motivational interviewing and cognitive behavior therapy in the treatment of adolescent overweight and obesity: Study design and methodology, Contemporary Clinical Trials, 29 (2008) 359–375.
Brooks-Worrell, B., Greenbaum, C., Palmer, J., & Pihoker, C. (2004). Autoimmunity to islet proteins in children diagnosed with new-onset diabetes. Journal Clinical Endocrinology Metabolism. 89, 2222–2227.
Cash, T. F. (1990). The  psychology of physical appearance:
Cash, T. F. (2002). Cognitive-behavioral  perspectives on body image. Body image: A handbook of theory, research, and clinical practice. New York. Guilford Press.
Clark, M.M., Abrams, D. B., Niaura, R. S., Eaton, C. A., & Rossi, J. S. (1991). Self-efficacy in weight management. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 59, 239-744.
Colombo, O., Villani, S., Pinelli, G., Trentani, C., Baldi, M., Tomarchio, & et al. (2008). To treat or not to treat: Comparison of different criteria used to determine whether weight loss is to be recommended. Nutrition Journal; 7, 5.
Cooper, Z., Fairburn, C. G., & Hawker, D. M. (2003). Cognitive- behavioral treatment of obesity, a clinicians guide. New York: Guilford Press.
Cromley, T., Neumark-Sztainer, D., Story, M., & Boutelle , K. N. (2010). Parent and family associations with  weight-related behaviors and cognitions among overweight adolescents. Journal of Adolescent Health, 47, 263–269.
Danielsen, Y. S., Nordhus, I. S., Juliusson, P. B., Mahle, M., & Pallesen, S. (2012). Effect of a family-based cognitive behavioral intervention on body mass index, self-esteem and symptoms of depression in children with obesity (aged 7—13): A randomized waiting list controlled trial, Obesity Research & Clinical Practice (2013) 7, e116—e128.
Dogan, T., GocetTekin, E., & Katrancioglu, A. (2011). Feeding your feelings: A self-report measure of emotional eating. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2074-2077.
Flock M, Farhat T, Haynie D. Association between weight status and weight control behaviors of US adolescents: Variation by body image. Poster presented at the annual meeting of the National Institutes of Health Spring Research Festival; Bethesda, MD. 2009. May.
Grossniklaus, D. A., Dunbar, S. B., Gary, R., Tohillbc, Frediani, J. K., & Higgins, M. K. (2011). Dietary energy density: A mediator of depressive symptoms and abdominal obesity or independent predictor of abdominal obesity. Journal Cardiovasc Nurs; 27.
Guyton, A. C., & Hall, J. E. (2006). Textbook of medical physiology. 11th ed. St. Louis: Mosby, 230-245.
Hays, N. P., Bathalon, G. P., McCrory, M. A., Roubenoff, R., Lipman, R., & Roberts, S. B. (2002). Eating behavior correlates of adult weight gain and obesity in healthy women aged 55-65 years. American Journal of Clinical Nutrition. 75 (3), 476-83.
Hutchionson, D., & Rappe, R. (2007). Do friends share similar body image eating problem? The role of social networks and peer influences in early adolescence. Behavior Research and Therapy, 45, 1557- 1577.
Ivarsson, T., Svalander, P., Litler, O., & Nevonen, L. (2006). Weight concern, body image, depression and anxiety in Swedish adolescents. Eating behaviors, 7, 161-175.
Karen, I., & Jarry, J. L. (2008). Investment in body image for self-definition results in greater vulnerability to the thin media than does investment in appearance management. Body Image. 5, 59–69.
Levine, M. P., &  Piran, N. (2004). The role of body image in the prevention of eating disorders. Body Image. 1, 57–70.
Liou, D. (2004). Influence of self-efficacy on fat-related dietary behavior in Chinese Americans. International Journal of Health
Education, 7, 27-37.
Martin, P. D., Dutton, G. R., & Brantley, P. J. (2004). Self-efficacy as a predictor of weight change in African-American women. Obesity Research, 12, 646-51.
Neumark-Sztainer, D., Paxton, S. J., Hannan, P.J., Haines, J., & Story, M. (2006). Does body satisfaction matter? Five -year longitudinal  associations between body satisfaction and health behaviors in adolescent females and males. Journal of Adolescent Health, 39, 244–251.
Ogden, C., & Carroll, M. (2010). Prevalence of obesity among childrenand adolescents: United States, NCHS Health E-Stat. 2010. Last updated: June, 2010. http://www.cdc.gov/ nchs/data /hestat/obesity_child_07_08/obesity_child_07_08. Htm.
Petrie, T., & Rogers, R. (2001). Extending the discussion of eating disorders to include men and physical appearance over the life span. Personality and Social Psychology Bulletin, 16, 263-273.
Philips, K. A. (2005). The broken mirror: Understanding and treating body dysmorphic disorder, New York: Oxford University Press.
Richman, R. M., Loughnan, G. T., Droulers, A. M., Steinbeck, K. S., & Caterson, I. D. (2001). Self-efficacy in relation to eating behavior among obese and non-obese women. International  Journal Obesity. 25 (6), 907-13.
Sava, F., Yates, B., Lupu, V., Szentagotai, A., & David, D. (2009). Cost-effectiveness and cost-utility of cognitive therapy, rational-emotive-behavior therapy, and fluoxetine (Prozac) in treating depression: A randomized clinical trial. Journal of Clinical Psychology, 65 (1), 36-52.
Seths, M., & Musawenkosi, L. H. M. (2011). Relationship between obesity and blood pressure in school-going adolescents in the Limpopo Province of South Africa, Obesity Research & Clinical Practice (2012) ORCP-237; No. of Pages 7.
Sherry, S. B., Vriend, J. L., Hewitt, P. L., Sherry, D. L., Flett, G. L., & Wardrop, A. A. (2009). Perfectionism dimensions, appearance schemas, and body image disturbance in community members and university students. Body Image, 6, 83–89.
Shin, H., Shin, J., Liu, P. Y., Dutton, G. R., & Abood, D. A. (2011). Self-efficacy improve weight loss in overweight/Obese postmenopausal women during a 6 month weight loss intervention. Nutrition Research, 31, 822-8.
Stahre, L., & Hallstrom, T. (2005). A short-term cognitive group treatment program gives substantial weight reduction up to 18 months from the end of treatment: A randomized controlled trial, Eat Weight Disorder, 10, 51–8.
Stahre, L., Tarnell, B., Hakanson, C. E., & Hallstrom, T. (2007). A randomized controlled trial of two weight-reducing short-term group treatment programs for obesity with an 18-month follow-up, International  Journal  Behavior Med, 14, 48–55.
Steinberger, J., & Daniels, S. R. (2003). Obesity, insulin resistance, diabetes, and cardiovascular risk in  children. An American  Heart Association Scientific Statement from the Atherosclerosis, Hypertension, and Obesity in the Young Committee Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism. Circulation, 107, 1448– 1453.
Telch, C. F., Agras, W. S., & Linehan, M. M. (2000). Group dialectical behavior therapy for binge-eating disorder: A preliminary uncontrolled trial. Behavior Therapy, 31, 569-582.
Vanderwal, J. S., Johnston, K. A., & Dhurandhar, N.V. (2007). Psychometric properties of the state and trait food cravings questionnaires among overweight and obese persons. Eat Behave. 8, 211-23.
Washington, R. L. (2008). Metabolic syndrome—No longer an adult only disease. The Journal of Pediatrics, 152, A1.
Werrij, M. Q., Jansena, A., Mulkensa, S., Hermien, J. E., Amenta, A. J. H. A., & Harm, J. H. (2009). Adding cognitive therapy to dietetic treatment is associated with less relapse in obesity, Journal of Psychosomatic Research. 67, 315-324.
Wilson, J. M. B., Tripp, D. A., & Boland, F. J. (2005). The relative contributions of subjective and objective Measures of body shape and size to body image and disordered eating in women. Body Image. 2, 233–247.