نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه رازی

2 دانشیار، دانشگاه رازی

3 کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، دانشگاه رازی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف، بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی و حافظه‌ی ﻓﻌﺎل بر عملکرد خواندن (دقت، سرعت و درک مطلب) دانش­آموزان نارساخوان انجام شد. طرح پژوهش، آزمایشی از نوع پیش­آزمون-پس­آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش­آموزان دختر نارساخوان دوره ابتدایی شهر کرمانشاه درسال تحصیلی 91-90 بود. با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای ابتدا140نفر مشکوک به نارساخوانی در پایه سوم و چهارم انتخاب شدند سپس از آن تعداد 48 دانش‌آموز نارساخوان به عنوان نمونه انتخاب گردید. به صورت تصادفی به سه گروه (دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل) تقسیم شدند. چک لیست خواندن، آزمون هوشی وکسلر کودکان، آزمون تشخیصی خواندن فلاح چای و آزمون خواندن (محقق ساخته) به عنوان ابزارهای گردآوری اطلاعات استفاده شدند. آموزش راهبردهای فراشناختی و حافظه‌ی ﻓﻌﺎل به مدت هشت جلسه 60دقیقه­ای به گروه­های آزمایش ارائه شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش راهبردهای فراشناختی و حافظه‌ی ﻓﻌﺎل تأثیر معنی دار در بهبود عملکرد خواندن داشتند. همچنین نتایج آزمون تعقیبی نشان دادکه راهبردهای فراشناختی در درک مطلب و حافظه‌ی ﻓﻌﺎل در دقت برتری مثبت معنی داری نسبت به گروه آزمایشی دیگر داشتند. براساس یافته­های به دست آمده می­توان نتیجه گرفت هر دو روش آموزشی موجب بهبود عملکرد خواندن می­شود و راهبردهای فراشناختی در درک مطلب و حافظه‌ی فعال در دقت موثرتر هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of metacognitive strategies and working memory training on reading performance (accuracy, speed and comprehension) of students with dyslexia

نویسندگان [English]

  • j Karami 1
  • K Momeni 2
  • Z Abbasi 3

چکیده [English]

This study was conducted to investigate the effectiveness of metacognitive strategies training and working memory training on reading performance accuracy, speed and comprehension of students with dyslexia. The research project was a pretest-posttest experimental design with control group. Statistical population composed of all students with dyslexia at the elementary schools of Kermanshah in 2011-2012. 140 students were selected by cluster sampling method, from third and fourth grade students with dyslexia. Then, the participants were randomly divided into two experimental groups and one control group. The data collection instruments were checklist of reading, Wechsler Intelligence Scale for Children, FalahChai Diagnostic Reading Tests and Reading Test (researcher–made). The participants in experimental groups received metacognitive strategies and working memory traning for eghit session, 60 minutes per session. Covariance analysis indicated that metacognitive strategies and working memory training have improved reading performance significantly. The results of post hoc test showed that metacognitive strategies, in reading comprehension and working memory, in accuracy of experimental group had a significant positive advantage, compared to the other experimental group. The finding suggested that metagcognitive strategies for developing reading comprehension and working memory are more effective for students with dyslexia. Metacognitive strategies in reading comprehension and working memory in accuracy are more effective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Metacognitive strategies
  • working memory
  • dyslexia
  • reading
بخشی، جعفر (1390). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی (SQP4R) و خود نظارتی بر افزایش درک مطلب خواندن، دانش فراشناختی و عزت نفس دانش­آموزان پسر با مشکلات خواندن.پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
حسن‌لو، طاهره و پوشینه، کامبیز (1385). مقایسه راهبردهای فراشناختی دانش‌آموزان عادی و نارساخوان پایه دوم، سوم و چهارم ابتدایی شهر زنجان. فصلنامه تعلیم و تربیت استثنایی، شماره 61، 11-3.
خدامی، مریم و کرمی نوری، رضا (1381). تهیه ابزار ارزیابی بازشناسی کلمه‌های کتاب فارسی
پایه اول ابتدایی و بررسی روایی و پایایی آن در تهران. تازههای علوم شناختی، سال چهارم، شماره 4: 9-1.
داکرل، جولی و مک‌شین، جان (1993). رویکردی شناختی به مشکلات یادگیری کودکان. ترجمه عبدالجواد احمدی و محمودرضا اسدی (1376). تهران: انتشارات رشد.
دهقانی، مرضیه، امیری، شعله و مولوی، حسین (1386). مقایسه‌ی اثربخشی آموزش اسنادی و آموزش راهبردهای فراشناختی- اسنادی بر درک مطلب دانش‌آموزان نارسا خوان دختر. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 7 (4)، 424-407.
ﺷﻬﻴﻢ، ﺳﻴﻤا (1385). ﻣﻘﻴﺎس ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺷﺪه ﻫﻮﺷﻲ وﻛـﺴﻠﺮ ﺑـﺮای ﻛﻮدﻛـﺎن. ﺷـﻴﺮاز. اﻧﺘـﺸﺎرات. داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز.
صفری، یحیی (1388). ارزیابی برنامه درسی علوم راهنمایی از منظر آموزش فراشناختی و ارائه چهارچوب مطلوب. رساله دکتری، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.
عابدی، احمد و آقابابایی، سارا (1389). اثربخشی آموزش حافظه‌ی فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله روانشناسی بالینی، سال دوم، شماره 4، 73-81.
عاطی‌نژاد، نوال (1391). تأثیر به کارگیری راهبردهای شناختی و راهبردهای فراشناختی در عملکرد نوشتاری دانشآموزان دارای اختلال یادگیری در مقطع ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
فصیحانی فرد، سارا و میکائیلی منیع، فرزانه (1389). اثربخشی سه روش آموزشی- اصلاحی مبتنی بر مدل پردازش واج شناختی بر سرعت و صحت خواندن دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی. کودکان استثنائی، سال دهم، شماره 3، 282-269.
فلاح چای، سید رضا (1374). بررسی اختلال خواندن و نوشتن در بین دانش­آموزان ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
قاسمی، نوشاد و احدی، حسن (1382). بررسی روند رشد مهارت‌های حل مسأله و راهبردهای فراشناختی در کودکان 3 تا 11 سال. دانش و پژوهش در روانشناسی، شماره 15، 60-39.
قائمی، حمید، سلیمانی، زهرا و دادگر، هوشنگ (1389). بررسی مقایسه­ای نقش آگاهی صرفی در سرعت، صحت و درک خواندن کودکان نارساخوان و عادی پایه دوم دبستان. توانبخشی نوین. دوره چهارم، شماره 3 و 4، 28-23.
قمری‌گیوی، حسین، نریمانی، محمد و محمودی، هیوا (1391) اثربخشی نرم‌افزار پیشبرد شناختی بر کارکردهای اجرایی، بازداری پاسخ و حافظه کاری کودکان دچار نارساخوانی و نقص توجه/ بیش فعالی. مجله ناتوانیهای یادگیری، دوره 1، شماره‌ی 2، 115-98.
کریمی، سمیه و عسکری، سعید (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای حافظه فعال بر بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، دوره 3، شماره 1، 79-90.
لرنر، ژانت (1997). ناتواناییهای یادگیری: نظریهها، تشخیص و راهبردهای تدریس. ترجمه عصمت دانش (1385). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
میکائیلی، فرزانه و فراهانی، محمدتقی (1384). بررسی مدل پردازش واج شناختی خواندن در دانش‌آموزان پسر عادی و نارساخوان دبستانی. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، سال پنجم، شماره 4، 379-416.
نریمانی، محمد، جلالی‌نژاد، راضیه، شعرباف‌زاده، عادله و اژدری، زمان (1393). اثربخشی آموزش برنامه‌ی دانش و مهارت فراشناخت جاگر بر عملکرد خواندن دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری خواندن. مجله ناتوانی‌های یادگیری، دوره‌ی 4، شماره 2، 100-120.
ولی‌زاده، سیاب (1380). بررسی تأثیر آموزش فراشناختی بر خواندن و درک مطلب دانشآموزان پسر سال اول متوسطه شهر تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز.
ورتز، مارگارت، کالاتا، ریچارد و تامکینز، جیمز (2007). زمینه آموزش کودکان استثنایی. ترجمه مجتبی امیری مجد (1390). انتشارات شهر آشوب.
یارمحمدیان، احمد، قمرانی، امیر، سیفی، زهرا و ارفع، مریم (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی بر حافظه، عملکرد خواندن و سرعت پردازش اطلاعات دانش‌آموزان نارساخوان. مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، دوره‌ی 4، شماره 4، 101-117.
Anderson, R. C., Osborn, J., & Tierney, R. C. (1984). Learning to read in American schools: Basic readers and content texts. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Baddeley, A. D. (1982). Reading and working memory. Bulletin of the British Psychological Society, 35, 414-417.
Conner, L. N. (2007). Cueing metacognition to improve researching and essay writing in a final year high school biology class. Research in Science Education, 37 (1), 1-16.
Dahlin, K. I. E. (2010). Effects of working memory training on reading in children with special needs. Read Writ, 24, 479–491.
Dehn, M. J. (2008). Working memory and academic learning: Assessment and intervention. chichester: John Wiley & Sons.
Dembo, M. H. (1994). Applying educational psychology (5th Ed). New York: Longman.
Downing, K., Kwong, T., Chan, S., Lam, T. F., & Downing, W. (2009). Problem-based learning and the development of metacognition. Higher Educaton, 57 (5), 609-621.
Engle, R. W., Carullo, J. J., & Collins, K. W. (1991). Individual differences in working memory for comprehension and following directions. Journal of Educational, Research, 84, 253–262.
Gathercole, S. E., Pickering, S. J., Knight, C., & Stiegmann, Z. (2004). Working memory skills and educational attainment: Evidence from National Curriculum Assessments at 7 and 14 years of age. Applied Cognitive Psychology, 18, 1–16.
Haddadian, F., Alipour, V., Majidi, A., & Maleki, H. (2012). The effectiveness of self instruction technique on improvement of reading performance and reduction of anxiety in primary school students with dyslexia. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46, 5366 – 5370.
Jeffries, S. F., & Everat, J. (2004). Working memory: Its role in dyslexia and other specific learning difficulties. Dyslexia, 10, 196–214.
Johnson, T., Archiblad, T., & Tenenbaum, G. (2010). Reading comprehension critical, thinking and metacognition. Educational psychology and learning system, Florid State University.
Kelly, Y. L. K., & Irene, T. H. (2010). Metacognitive strategies that enhance critical thinking. Metacognition Learning, 5, 251–267.
Loosli, S. V., Buschkuehl, M., Perrig, W. J., & Jaeggi, S. M. (2012). Working memory training improves reading processes in typically developing children. Child Neuropsychology, 18 (1), 1–17.
Lovet, M. C. (2010). Teaching metacognitive: Carngin Mellon, Eberly Center for Teaching Excellence. http://www cs.cmu.edu/teaching
Lyon, G. R. (1996). Learning disabilities. The future of children. Special Education for Students with Disabilitie, 6, 54- 76.
Nevo, E., & Breznitz, Z. (2011). Assessment of working memory components at 6 years of Age as predictors of reading achievements a year later. Journal of Experimental Child Psychology, 109, 73-90.
Reid, G. (2005). Dyslexia: A complete guide for parents. Chichester: John Wiley & Sons.
Sahari, S. H., & Johari, A. (2012). Improvising reading classes and classroom environment for children with reading difficulties and dyslexia symptoms. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 38, 100 – 107.
Shokrpour, N., Zarei, E., Zahedi, S., & Rafatbakhsh, M. (2011). The impact of cognitive and meta-cognitive strategies on test anxiety and students’ educational performance. European Journal of Social Sciences, 1, 117-128.
Swanson, H., Zheng, X., & Jerman, O. (2009). Working memory, short-term memory, and reading disabilities. Journal of Learning Disabilities, 42 (3), 260-287.
Temur, T., Kargm, T., Saadet, A. B., & Bayar, V. (2010). Metacognitive awareness of grades 6, 7 and 8 students in reading process. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 4193–4199.
Veenman, M. V. J., Wilhelm, P., & Beishuizen, J. (2004). The relation between intellectual and metacognitive skills from a developmental perspective. Learning and Instruction, 14 (1), 89-109.
Wajuihian, S., & Naidoo, K. (2011). Dyslexia: An overview. The South African Optometrist, 70 (2), 89-98.